W naszej diecie niezwykłą rolę odgrywają aromatyczne zioła i przyprawy. Poprawiają smak, kolor i korzystnie wpływają na procesy trawienne. Kminek, szałwia, majeranek, gałka muszkatołowa, tymianek i świeży imbir nie tylko dodają smaku potrawom, ale przede wszystkim ułatwiają ich trawienie. Dotyczy to zwłaszcza ciężkostrawnych dań zawierających rośliny strączkowe, mięso i dużo tłuszczu. Takie same cele osiągamy używając świeżych ziół kuchennych, którymi posypujemy potrawy bezpośrednio przed podaniem. Dodając szczególnego aromatu potrafią one poprawić smak nawet najprostszych dań. Świeża bazylia, oregano, szczypiorek, rzeżucha i rukola nadają potrawom świeżość i wzmagają apetyt.

W czym przechowywać zioła? My przechowujemy je w płóciennych woreczkach i papierowych torebkach, wielu naszych przyjaciół trzyma zioła w pojemnikach szklanych lub w szczelnych pudełkach. Nie powinno się przechowywać ziół i przypraw w torebkach z folii. Wszystkie zioła i przyprawy należy przechowywać w miejscach suchych i chłodnych. Ważne dla zwolenników chomikowania: przechowywane w ten sposób zioła i przyprawy zachowują przydatność tylko do 15 miesięcy, a mocno rozdrobnione do 12 miesięcy. Po tych terminach tracą swoje najlepsze właściwości.

Jak i na co działają przyprawy i zioła? Do czego używamy ich w naszej kuchni?

ANYŻ

Działa wykrztuśnie i wiatropędnie. Szczególnie polecany przy zaparciach, bólach brzucha, wzdęciach (przede wszystkim u niemowląt oraz małych dzieci). Pobudza apetyt, reguluje trawienie. Łagodzi nieżyty dróg oddechowych. Działa wykrztuśnie, pobudza też czynność wydzielniczą błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Polecany jest przy kaszlu suchym ze skąpą wydzieliną, przy stanach zapalnych oskrzeli, gardła, krtani, a także przy chrypce.

W naszej kuchni używamy anyżu jako dodatku do gotowanych jarzyn, np. czerwonej kapusty, marchwi, szpinaku, buraków. Nawet małe jego dawki znakomicie urozmaicają smak potraw z dziczyzny i sosów mięsnych. Anyżem aromatyzujemy  kompoty, pierniki, bułki, ciastka, potrawy słodkie z ryżu, potrawy kuchni indyjskiej,

BAZYLIA

Łagodzi dolegliwości żołądkowe i jednocześnie wzmacnia żołądek, przyśpiesza trawienie, działa rozkurczowo i wiatropędnie, pobudza apetyt, przeciwdziała wzdęciom. Działa przeciwkaszlowo i poprawia pracę nerek.

Bazylię często dodajemy do sałatek, zup (fasolowa, cebulowa), pasztetów, twarogu, jaj, omletów, sosów, ryb, owoców morza, potraw kuchni włoskiej (sosy pomidorowe), mięsa wieprzowego, baraniny, warzyw, wywarów i mas mielonych.

CHILI

Uwielbiamy! Przyspiesza proces przemiany materii, ale przede wszystkim może przyczynić się do spalenia większej ilości kalorii. Chili zawiera witaminę C, z grupy B, beta-karoten a także pektyny.

Przyprawę suszoną stosujemy do potraw kuchni meksykańskiej, hiszpańskiej, węgierskiej, chińskiej, dań z fasolą i warzywami strączkowymi, ostrych zup, ostrych sosów, gulaszów, potraw mięsnych opartych na drobiu i wołowinie. Doskonale smakuje dodana do potraw zawierających cebulę, kukurydzę i kalafior.

CYNAMON

W medycynie ludowej i naturalnej stosowany głównie przy przeziębieniach, w stanach ogólnego osłabienia, bólach mięśni, biegunce, leczeniu impotencji, chorobach skóry, zakłóceniach rytmu serca oraz w chorobach kobiecych.

Cynamon w naszej kuchni znakomicie nadaje się zarówno do dań słodkich, jak i pikantnych. Stosujemy go do jagnięciny i wszelkich potraw z ryżu, do kompotów – zwłaszcza kompotu z gruszek, do deserów, kołaczy miodowych, szarlotek, ciast orzechowych, herbaty, ponczu, wina grzanego, piwa grzanego. Cynamonem w laskach przyprawiamy kompoty, soki owocowe, grzane wino oraz inne napoje.

CZĄBER

Stosuje się przy słabym trawieniu i zmniejszonym łaknieniu, a także przy długo utrzymujących się biegunkach, nieżytach żołądka i jelit. Cząber łagodzi skurcze, reguluje perystaltykę jelit oraz ma działa odrobaczająco.

Cząbru nie gotujemy razem z potrawą! Dodajemy go do niej kilka minut przed zakończeniem gotowania. Gdybyśmy gotowali go dłużej, nasze potrawy przybrałyby gorzki smak.

To ziele nadaje się znakomicie do zupy fasolowej, fasolki szparagowej i wszelkich potraw z roślin strączkowych. Cząbru dodajemy do potraw z ziemniaków, ryb, krupniku, grochówki, kapusty, sałatek, potraw mięsnych, kiełbas, wędlin, grzybów, serów, marynat, pikli, dziczyzny, majonezów. Można go używać do przygotowania zalewy słodko-kwaśnej, używanej podczas kwaszenia lub konserwowania ogórków lub groszku zielonego.

CZOSNEK

Ze względu na wysoką zawartość wapnia ma wybitne właściwości odkwaszające. Działa jak antybiotyk i aktywizuje komórki. To jedna z naszych ulubionych przypraw: świetnie zapobiega okresowym chorobom! Pomaga także w leczeniu zwapnienia żył, pobudza trawienie, reguluje florę bakteryjną jelit, obniża ciśnienie krwi, poprawia działanie wątroby i trzustki. Działa żółciopędnie i przeciwpasożytniczo.

Czosnek zawiera węglowodany, białko, składniki mineralne (wapń, fosfor, magnez, siarkę, chrom, cynk, jod), olejki lotne oraz witaminy (C, A, B1, B2, PP). Zawiera związki nazywane fitoncydami, działające bakteriostatycznie i bakteriobójczo.

Stosujemy go do tłustej wieprzowiny i baraniny, używamy jako przyprawy do łagodnego drobiu, mięsa z królika, a nawet do dziczyzny. Czosnek świetnie się sprawdza także jako dodatek do wędlin, ryb, zup – barszczów i żurów, ale też sosów, warzyw, grzybów, jaj, serów, przy przygotowaniu kiszonek, marynat.

Wiemy, że czosnek ma specyficzny zapach, ale da się go częściowo lub niemal całkowicie zneutralizować! Zapach czosnku łagodzimy jedząc jednocześnie świeżą natkę pietruszki, seler lub lubczyk. Próbowaliśmy też przegryzać potrawy z jego udziałem ziarenkiem kawy lub goździkami. Działa!

ESTRAGON

Wzmaga apetyt, ułatwia trawienie, działa przeciwzapalnie i antyseptycznie. Jako przyprawę leczniczą warto go stosować  szczególnie w dietach z ograniczeniem soli (choroby nerek). Polecany osobom cierpiącym na reumatyzm, skazę moczanową i artretyzm.

Estragonu dodajemy z rozwagą, bo może zdominować smaku potrawy i zagłuszyć inne przyprawy. Jeśli dodajemy tę przyprawę podczas gotowania, najlepiej wsypać ją na samym końcu, ponieważ wysoka temperatura zabija jej smak.

Przyprawy używamy do omletów, sosów, do jaj na twardo, ryb, pieczeni wieprzowej na zimno, jaj w koszulkach, podrobów na zimno, sosów rybnych, jajecznicy, kury pieczonej, surówek wieloskładnikowych, jabłek nadziewanych, befsztyka tatarskiego, kalafiorów z korniszonami, gotowanej cukinii i porów.

GAŁKA MUSZKATOŁOWA

Stosuje się ją dla złagodzenia zaburzeń oskrzelowych, bezsenności, reumatyzmu, wzdęć, w stanach nadpobudliwości.

Gałki muszkatołowej używamy najczęściej do przyprawiania ciast. Świetnie zmienia smak potraw, jeśli dodana jest do mięsa (wołowiny, cielęciny, jagnięciny i drobiu), a także produktów mlecznych. Można stosować w postaci zmielonej lub tartej. Gałka używana jest często do aromatyzowania napojów takich jak grzane piwo, poncz, wino z korzeniami. Gałka muszkatołowa znakomicie poprawia smak pierników i innych ciast, deserów owocowych. Zarówno gałka, jak i „kwiat” muszkatołowy nadają się do poprawiania smaku gulaszów, zup (jarzynowa, fasolowa), flaków, ryb, kotletów mielonych, bigosów oraz do większości potraw z jaj i serów.

GOŹDZIKI

Występujący w goździkach eugenol skutecznie obniża poziom wolnych rodników w komórkach, przez co ma działanie antynowotworowe.

Zwykle stosowane są do win i likierów, a także do marynat rybnych i przetworów mięsnych. Niemcy używają ich jako dodatku do korzennego chleba. Goździki są doskonałą przyprawą do kompotów, nadzienia do ciast, sosów, marynat grzybowych, a także pieczeni. Wraz z cebulą i listkiem laurowym dodaje się je do czerwonej kapusty. Mielone goździki są składnikiem pierników i innych ciast. W naszej kuchni goździki stosujemy zarówno do potraw słodkich, jak i pikantnych: pasztetów, duszonej wołowiny, potrawki z zająca, czy do wspomnianych kompotów z jabłek i gruszek albo rozgrzewającej herbatki.

IMBIR

Doskonały w każdej postaci! Zapobiega reumatyzmowi, alergiom i chorobom serca. Używany jest również do obniżenia ciśnienia i obniżenia poziomu cholesterolu we krwi. Pomaga uśmierzyć ból głowy, koi rozstrój żołądka, łagodzi bóle menstruacyjne. Zawarty w nim olejek eteryczny działa moczopędnie, reguluje pracę woreczka żółciowego, przeciwdziała nadmiarowi gazów w jelitach oraz zmniejsza wydzielanie kwasów żołądkowych. Wskazane jest płukanie na bolące gardło i drapanie w gardle, łagodzi kaszel. Działa odkażająco i odświeżająco, odświeżająco pozostawiając miły zapach w ustach. 

Przedawkowanie imbiru może jednak nieodwracalnie zepsuć smak potrawy, dlatego używamy go z dużym umiarem. To idealna przyprawa do pierników, ciasteczek i chleba imbirowego, znakomite są herbaty z imbirem oraz piwo imbirowe. Imbiru dodajemy do wielu innych potraw, np. do sałatek owocowych, marmolad, rosołu z kury, sosów, pasztetu i flaków. Uszlachetniamy nim także bardzo kwaśne mleko i chłodniki przyrządzane na bazie zsiadłego mleka lub kefiru. Można go dodawać do czerwonej kapusty, wszelkich pikantnych potraw z mięsa oraz do sosów ziołowych i owocowych, w których skład wchodzi wino. Imbir ma także duże zastosowanie przy wyrobie gatunkowych napojów alkoholowych. Dodaje się go do wielu azjatyckich dań z warzyw. Służy do aromatyzowania kompotów, grzanego wina oraz piwa. Jest dodawany także do marynat z dyni i ogórków. My pijemy sporo wody z dodatkiem imbiru i cytryny.

JAŁOWIEC

Jego owoce działają żółciopędnie, pobudzają pracę żołądka i wątroby. Są stosowane przy depresjach, kłopotach z oddychaniem, trądziku, owrzodzeniu skóry, bólach mięśni oraz w chorobach nerek jako środek moczopędny. Przy artretyzmie, reumatyzmie i wypryskach skórnych zalecana jest kąpiel z młodych gałązek jałowca.

Jagody jałowca są znane powszechnie jako przyprawa do potraw mięsnych, głównie dziczyzny i sosów, przy czym po utłuczeniu są wydajniejsze w smaku. Używa się ich przy kiszeniu kapusty, produkcji pasztetów, potraw mięsnych. Jałowiec jest dodawany do pieczonych mięs, które wówczas uzyskują aromatyczny, korzenny smak i przyjemny balsamiczny zapach.

KARDAMON

Jest przyprawą wyjątkowo wzmacniającą żołądek. Wspomaga trawienie białka i zapobiega rozmnażaniu się wirusów. Reguluje układ trawienny, pobudza apetyt i wspomaga wchłanianie pokarmów, leczy zapalenia jamy ustnej, wzmacnia organizm, usuwa bóle przy dolegliwościach reumatycznych. W krajach arabskich przyprawy używa się do parzenia kawy.

Jest doskonałym dodatkiem przy przyrządzaniu sałatek i sosów. Niewielka jego ilość dodaje ostrości mdłym potrawom. Kardamonem przyprawiamy marcepany, pierniki, desery owocowe, kompoty, musy jabłkowe i sałatki z owoców. Znakomicie poprawia smak zup (grochowa, rosół, owocowa), naleśników i ciast, potraw z mięs i ryb, gulaszu wołowego, cielęcego risotto, pasztetów a także mięsa z rusztu. Kardamon dodaje smaku dyni, marchwi, szarlotkom z jabłek i dyni.

KMINEK

Przede wszystkim zapobiega wzdęciom i wiatrom, przez co już nasze babki do większości potraw dodawały właśnie kminku. Hamuje też rozwój bakterii, ułatwia trawienie, znosi skurcze żołądkowo-jelitowe, działa moczo-, wiatro- i mlekopędnie. Stałe spożywanie naparu kminku, małymi porcjami w ciągu dnia, sporządzonego z jednej łyżeczki surowca, najlepiej zmiażdżonego i zalanego szklanką wrzątku, zalecają lekarze przy wrzodach żołądka i dwunastnicy, a także w chorobach wątroby, zaburzeniach trawiennych, wzdęciach i uczuciu pełności żołądka. Kminek (szczególnie w połączeniu z melisą) uchodzi też za doskonały środek na bóle menstruacyjne.

Kminku zwyczajnego używamy do pieczonych mięs, kapusty kiszonej i gotowanej, surówek, do ćwikły z octem, do twarogu z drobno posiekaną cebulką. Stosujemy go przy wypieku chleba, bułek, do pieczywa z masłem, a także jako dodatek do zup z czosnkiem i cebulą, smażonych i pieczonych ziemniaków, kiełbasy, serów, zupy grzybowej i gulaszowej, do sałatek, dań cebulowych, słonych wypieków.

KOPER

Od lat stosowany jako lek przeciw kolce, trudnościom z trawieniem i spowodowaną przez brak trawienia bezsennością. Działa na wzdęcia, pomaga pozbyć się nieprzyjemnego zapachu z ust, zwiększa ilość pokarmu u matek karmiących piersią. W medycynie naturalnej koper stosuje się jako środek wiatropędny i regulujący pracę nerek oraz uśmierzający kaszel. Jest skuteczny zarówno w postaci sproszkowanych nasion, jak i naparu z liści. Koper ogrodowy należy do roślin najbardziej zasobnych w sole mineralne – wapń, żelazo i fosfor, prowitaminę A, witaminy D, E, K, B1, B2, B6, B12, H, bardzo duże ilości witaminy C oraz inne związki i substancje czynne.

Świeże liście kopru dodajemy do sałatek, ziemniaków, zup, potraw z jaj i ryb. Pędy wraz z baldachimami kwiatów lub owoców są niezastąpionym dodatkiem przy kwaszeniu ogórków. Sos koperkowy jest smacznym i aromatycznym dodatkiem do mięs, drobiu, ryb, raków i ślimaków.

KOLENDRA

Owoce kolendry przeciwdziałają wzdęciom, łagodzą nadmiar fermentacji,  przeciwdziałając wzrostowi flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym, regulują trawienie.

Zmieloną kolendrę stosujemy jako przyprawę kuchenną do mięs (baraniny, nadziewanej i pieczonej gęsi), do pasztetów, sosów i jaj, marynat jarzynowych, grzybów, wódek, likierów, wina, a także do marynowanych śledzi, past, ogórków, jarzyn. Stosowana jest w potrawach kuchni chińskiej i indyjskiej.

KURKUMA

Posiada duże właściwości lecznicze. Pomaga zwalczać kamienie żółciowe, działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie, zwłaszcza w chorobach skóry, działa rozkurczowo, bakteriobójczo i wzmaga wydzielanie żółci. Stosuje się ją w leczeniu chorób reumatycznych, serca i wątroby, wzmacnia system nerwowy.

Mielonej kurkumy używamy zwykle do barwienia ryżu, makaronu i warzyw w occie. Można nią przyprawiać sosy, potrawy z drobiu, zupy kremowe i omlety. Dobrze komponuje się z daniami z fasolą i z soją. Szczypta kurkumy dodana do ciasta drożdżowego nada mu atrakcyjny żółty kolor.

LIŚĆ LAUROWY

Przyprawa posiada właściwości pobudzające apetyt i ułatwiające trawienie. Dawniej wykorzystywano ją w leczeniu reumatyzmu, wysypki, bólów uszu i głowy. Jest doskonałym środkiem zapobiegającym szkodnikom – jeden lub dwa listki włożone do pojemnika z mąką, ryżem czy innymi produktami świetnie odstraszają wołki zbożowe. Liście laurowe w szafie i szufladach mogą też  skutecznie odstraszać karaluchy.

Dodaje się je na początku gotowania. Przed podaniem usuwamy je z potraw, by danie nie nabrało nazbyt gorzkiego smaku. Liście laurowe poprawiają smak zupy ziemniaczanej, grochowej, fasolowej, kapuśniaku i żuru, a także flaków, potraw mięsnych, zwłaszcza z dziczyzny i wołowiny. Wzbogacają smakowo nasze sosy, gulasze, galarety, gotowane ryby oraz potrawy z raków i krabów. Liście laurowe są niezastąpionym dodatkiem do marynat warzywnych (ogórki, buraki, kapusta), mięsnych, rybnych i grzybów. Używane są do peklowania mięsa, aromatyzowania rosołów, potraw duszonych, do pieczeni, a nawet do budyniu.

LUBCZYK

Polecany w chorobach dróg moczowych oraz schorzeniach przebiegających ze zmniejszeniem wydalania moczu, skazie moczanowej. Pomaga w dolegliwościach trawiennych, przy wzdęciach, niestrawnościach, braku łaknienia. Polecany w chorobach serca, zwłaszcza u osób starszych. Roślina uchodzi za symbol miłości.

W kuchni stosujemy lubczyk do wzmocnienia smaku i zapachu zup: ziemniaczanej i pomidorowej, ciemnych sosów, flaków, masła ziołowego, do mięs (baranina, drób), sałatek.

MAJERANEK

Pomaga w trawieniu, zwiększa wydzielanie soków żołądkowych. Napar z majeranku pije się przy bólach głowy, przeziębieniach. W jego składzie występują gorycze, kwasy organiczne, miedź i duże ilości wapnia.

W naszej kuchni cenimy to zioło jako dodatek do pieczeni, dań z ziemniaków i warzyw. Przyprawiamy nim wszelkie farsze, baraninę, pieczone mięsa i flaki. Majeranek nadaje właściwy aromat pieczonej gęsi, żurom, grochówce i daniom z roślin strączkowych. 

MIĘTA

Używana przy zapaleniu woreczka żółciowego i dróg żółciowych, a także w kamicy żółciowej i żółtaczce, przy wzdęciach, kolce jelitowej, w zaburzeniach przewodu pokarmowego, układu nerwowego objawiających się w bezsenności, migrenie, nerwobólach, drgawkach nerwowych i w zaburzeniach menstruacyjnych.

Miętę zawsze dodajemy do sałatki składającej z pomidorów (posiekane, młode listeczki), twarogu, sałaty, jogurtu i szpinaku. Używamy jej do deserów i ciast, ale także do gotowanych mięs i salcesonu. Mięty używa się również do produkcji napojów, wódek i likierów. W Anglii sos miętowy jest ulubioną potrawą narodową. Jest on podawany na zimno jak i na gorąco do pieczeni baraniej czy ryb z rusztu.

NATKA PIETRUSZKI

Najważniejszymi składnikami są witaminy A (beta-karoten) i C, folacyna, składniki mineralne: żelazo, jod, miedź.

Stosujemy ją do zup, sosów, surówek, sałatek, ziemniaków, potraw z jarzyn, dań mięsnych, serów, jaj. Świetnie nadaje się do pieczenia i smażenia ryb, jako dodatek poprawiający ich właściwości smakowe i podnoszący zawartość witaminową potraw.

OREGANO

Jest stosowane jako lek przeciwskurczowy, dezynfekujący, moczopędny, antyseptyczny (np. w bólach zębów) i przeciwzapalny. Może być pomocne w leczeniu zapalenia oskrzeli i zaburzeń trawienia. Pomaga w leczeniu chorób dróg oddechowych, przy wzdęciach i zaburzeniach fermentacji.

Doskonale pasuje do bazylii, majeranku, tymianku i pieprzu, w połączeniu z którymi harmonizuje jako mieszanka przyprawowa. Potrawy mięsne przyprawiamy oregano dopiero pod sam koniec gotowania. Jest powszechnie uważane za doskonałą przyprawę do wędlin, sałatek, sosów do ryb. Przyprawiamy nim pieczone mięso, cielęcinę, wieprzowinę, jagnięcinę, zupy, pieczone ziemniaki. Świeże ryby faszeruje się nadzieniem z dodatkiem drobno poszatkowanych liści oregano. Całe ziele lebiodki, położone na żarzące się ognisko, nadaje delikatny aromat potrawom pieczonym na ruszcie (np. dziczyźnie). Oregano świetnie pasuje do zapiekanek, spaghetti, czyli do potraw kuchni włoskiej. Stosujemy je również do potraw kuchni hiszpańskiej i meksykańskiej. Oregano służy do przyprawiania warzyw (pomidory, groch, fasola, sałata), serów i owoców morza.

PAPRYKA

Należy do grupy przypraw pobudzających wydzielanie soku żołądkowego i poprawę apetytu. Papryka zawiera witaminę C, witaminy z grupy B, beta-karoten.

Paprykę słodką stosujemy w naszej diecie do potraw mięsnych, rybnych, zup, sałatek, warzyw, potraw z ryżu, dań potraw włoskich, węgierskich, meksykańskich.

PIEPRZ

Dodatek pieprzu sprzyja trawieniu, działa moczopędnie, jest jednak niewskazany przy wszelkich dietach i dla osób ze skłonnościami do podrażnień przewodu pokarmowego.

Pieprz mielony dodajemy zawsze pod koniec gotowania, natomiast pieprz ziarnisty – na samym początku. To przyprawa uniwersalna, dodawać go można niemal do wszystkich pieczeni, marynat i sosów. Nawet szczypta ożywia smak rosołów i czyni je lżej strawnymi. Wiele sałatek i jarzyn dopiero dzięki odrobinie pieprzu zyskuje pełnię smaku. Jest niezbędnym dodatkiem do wszystkich dań typu risotto, do potraw z białego i żółtego sera.

Biały pieprz jest łagodniejszy i jest w wielu potrawach wprost niezbędny, podnosi bardzo smak jaj, szczególnie faszerowanych, jest doskonały do zup i galaretek rybnych oraz wszystkich dań, które przyprawia się imbirem, do wołowiny, baraniny i jagnięciny. Idealnie pasuje do ryb. Każda zupa z odrobiną pieprzu nabierze wspaniałego aromatu i smaku. Chętnie przyprawiamy nim również potrawy z jaj, ciepłe i zimne sosy.

ROZMARYN

Działa moczopędnie, żółciopędnie, rozkurczowo i dezynfekująco oraz podrażniająco na skórę. Stosowany jest w lecznictwie na cierpienia żołądka, wątroby i nerek, działa napotnie i przeciwreumatycznie.

Używamy go jako dodatku do smażonych ryb, grzybów, niektórych zup i sosów, sałatek, potraw z dużą ilością czosnku, dań rybnych. Przyprawiamy nim makarony i gotowane ziemniaki. Dodajemy go do mięs, kotletów, farszów, pasztetów – ułatwia trawienie tłuszczów. Tradycyjnie okłada się nim upieczoną baraninę i jagnięcinę, mięso królika, dziczyznę. To typowa przyprawa dla potraw kuchni francuskiej.

SZAFRAN

Chyba najdroższa z przypraw. Stosujemy w niewielkich ilościach, jednak nie tylko z uwagi na cenę: wartość szafranu zawsze była wysoka, bo tak jak przed wiekami, tak i dzisiaj można go zbierać wyłącznie ręcznie – ale każda jego szczypta może zmienić smak potrawy radykalnie. Dla wytrawnych smakoszy!

Szafran nadaje potrawom intensywny żółty kolor. Stosujemy go do zup, sosów, potraw z ryb i drobiu, potraw z ryżu.

SZAŁWIA

Zawiera bardzo złożony olejek eteryczny, flawonoidy, kwasy organiczne, gorycze, duże ilości witaminy B1, witaminy PP oraz karoteny (witaminy A) i duże ilości witaminy C. Wykazuje działanie odkażające, ściągające, przeciwzapalne i przeciwpotne. Pobudza wydzielanie soków trawiennych, reguluje perystaltykę jelit i stosowana jest wewnętrznie jako środek przeciwdziałający wzdęciom, nadmiernej fermentacji, w bólach brzucha, kolce jelitowej i przeciw łagodnej biegunce.

Dzięki bakteriobójczym właściwościom od dawna stosuje się napar z szałwii do płukania jamy ustnej, gardła, przy ropnym zapaleniu dziąseł, pleśniawce i anginie. Szałwię stosuje się także do okładów na trudno gojące się rany i owrzodzenia nóg, można jej używać jako dolewkę do kąpieli.

W kuchni stosujemy szałwię do potraw z rodzin strączkowych i tłustych mięs. Świeżą i suszoną przyprawę dodajemy do jarzyn i marynat, wątróbki, kotletów cielęcych oraz potraw z drobiu, zup, sosów. Szałwię można też zastosować jako dodatek do winiaku i likierów. Pije się także herbaty szałwiowe z dodatkiem cytryny lub miodu. Polecamy przy okazji dodatek kilku listków do szaszłyków.

TYMIANEK

Wyciągi z tymianku wchodzą w skład środków wykrztuśnych. Olejek tymiankowy ma działanie bakterio- i grzybobójcze, głównie dzięki zawartości tymolu. Tymol – wyciąg z tymianku o silnym działaniu bakteriobójczym – ma duże zastosowanie w stomatologii, a jego przedawkowanie w takiej czy innej postaci (olejek tymiankowy także!), może wywołać nudności, ból głowy, osłabienie oddechu. Posiada duże znaczenie jako środek o właściwościach antybiotycznych w przemyśle parafarmaceutyków i środków kosmetycznych.

W kuchni wykorzystujemy świeże i suszone części uprawnych i dzikich odmian tymianku. Jest to przyprawa charakterystyczna dla kuchni francuskiej i włoskiej. Tymianek dodajemy do wywarów mięsnych, ostrych sosów, ciężkich zup (grochowa, fasolowa), pieczonej kaczki, dziczyzny, królika, cielęciny, wołowiny oraz ryb. Dodając na zakończenie gotowania – przyprawiamy nim bigos, mielone mięso, pasztety, sery, sałaty, potrawy z roślin strączkowych oraz warzyw. Tymianek, szałwia i ocet stanowią jedną z kompozycji przyprawowych, której używa się do aromatyzowania mostków cielęcych.

WANILIA

Nalewka waniliowa wzmacnia mięsień sercowy, jest także przeciwgorączkowa.

Stosujemy ją jako dodatek do ciast, babek, tortów, kompotów. Sproszkowana z cukrem staje się  „cukrem wanilinowym”, który jest używany do deserów i ciast. Wanilia w handlu występuje w postaci sproszkowanej lub lasek.

ZIELE ANGIELSKIE

Nasiona posiadają aromat i smak podobny do wielu innych przypraw (pieprzu, goździków, cynamonu i gałki muszkatołowej). Herbatka z ziela łagodzi zaburzenia żołądkowe, leczy stany biegunkowe. Owoce i esencję zapachową ziela angielskiego stosuje się w przemyśle  kosmetycznym, perfumeryjnym i farmaceutycznym.

Przyprawę dodajemy do potraw na początku ich przyrządzania. Ziele angielskie jest często stosowane jako namiastka pieprzu czarnego. Jako silna przyprawa musi być stosowana w ilości umiarkowanej. Nadaje się do przyprawiania potraw mięsnych. Dodawane jest do niektórych ciast i likierów. Kilka całych lub zmielonych ziarenek dodanych do sosów oraz innych potraw nadaje im przyjemny aromat. Stosujemy je również do potraw jarzynowych (np. szpinaku), ryb smażonych, sałatek rybnych, zup, galaretek i ogórków kwaszonych.

Ziela angielskiego używa się także do marynat i budyniów. Sos z mocnego wywaru z mięsa, z dodatkiem pieprzu, cebuli, mąki, skórki cytrynowej, czerwonego wina i kilku ziarenek pieprzu angielskiego doskonale nada się do podrobów i dziczyzny. Osobne zastosowanie ziela angielskiego dotyczy przetworów deserowych. Dodanie go do kompotów owocowych podnosi znacznie ich aromat. W postaci sproszkowanej jest wspaniałym dodatkiem do puddingu śliwkowego, wypieków. Ziele angielskie dodaje się do sałatek, ryb, zup, dziczyzny, niektórych ciast, sosów, ogórków kwaszonych i ryżu. Podnosi aromat kompotów owocowych.